تاريخچه صنعت آسانسور در ايران

صنعت آسانسور جهان از زمانی که با نيروی برق کار می کند قدمتی يکصد و پنجاه ساله دارد، هر چند عمر بالابرها در جهان به بيش از ده هزار سال می رسد و اولين چرخ چاه خود از اولين بالابرها بوده است. مهمترين شرکت های توليد آسانسور در جهان اوتيس و شيندلر با قدمتی حدود يکصدو پنجاه سال می باشند.

اما صنعت آسانسور ايران قدمتی هشتاد ساله دارد. البته اگر گفته های بدون مدرک در مورد نصب آسانسور در کاخ گلتسان توسط ناصر الدين شاه را ناديده بگيريم، اولين آسانسورها که آنهم البته اثری از آنها بجا نيست در پالايشگاه آبادان در دوران حکومت احمد شاه قاجار نصب شده است. اما آنچه مسلم و قابل بررسی است اولين آسانسور ها در ساختمانهايی که در زمان پهلوی اول ساخته شده است نصب شده و در ساختمانهای اطراف ميدان امام خمينی (ميدان سپه سابق) مثل باشگاه افسران ستاد ارتش، کتابخانه ملی آثار آن وجود دارد و بسياری از آنها توسط کارشناسان خارجی و به کمک نسل اول متخصصين صنعت آسانسور ايران نصب و راه اندازی شده است.

نسل اول ساختمانهای بيش از سه طبقه در ايران در دوران پهلوی اول و آپارتمان سازی بصورت امروزی از سال ۱۳۳۵ در دوران پهلوی دوم شروع شده است. بنابراين دوران رشد صنعت آسانسور ايران را زا سال ۱۳۳۵ به بعد بايد نامگذاری کرد.

ابتدا آسانسورها کامل و بسته بندی شده از خارج از کشور به ايران وارد شده است. ليکن بتدريج شرکتهای ايرانی فروش و نصب آسانسور در ايران بوجود می آيند و در سال ۱۳۴۵ اولين کارگاه توليد درب و کابين توسط اوکسن الکسانی با کپی برداری از روی درب و کابينهای شرکت های اروپايی بوجود می آيد.

در سال ۱۳۴۵ در طرح های وزارت مسکن و شهرسازی برای آپارتمان سازی برنامه ريزی شده و ايجاد شهرک های مسکونی در اطراف شهرهای بزرگ برای ساخت اولين کارخانه آسانسورسازی در ايران برنامه ريزی می شود.

در سال ۱۳۵۰ کلنگ ساخت اولين کارخانه آسانسورسازی ايران با نام ايران شيندلر در زمينی به مساحت چهل هزار متر مربع واقع در شهر صنعتی البرز قزوين به زمينی زده می شود و در سال ۱۳۵۳ اين کارخانه با ظرفيت اوليه توليد چهارصد دستگاه آسانسور تحت ليسانس شيندلر سوئيس به بهره برداری می رسد و بطور همزمان جهت پرورش نيروی متخصص در نصب آسانسورهای خود مبادرت به برگزاری دوره های کامل آموزشی تئوری و عملی نصب آسانسور می نمايد که در هر دوره حدود ۲۰ نفر تکنسين موفق به کسب مدرک مهارت نصب می شوند و اين دوره ها از سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۷ ادامه داشت و امروز دانش آموختگان آن دوره ها زبده ترين و کارآمدترين افراد در صنعت آسانسور در ايران می باشند و اغراق نمی باشد اگر از شرکت آسانسورسازی ايران شيندلر به عنوان مادر صنعت نوين آسانسور در ايران ياد کرد. همچنين بطور همزمان اولين کارخانه سازنده قطعات آسانسور در ايران با نام تسلا ــ ايران توليد خود را شروع می کند.

در سال ۱۳۵۴ کارخانه آسانسور و پله برقی ايران در ابهر تأسيس و مدتی بعد تحت ليسانس هاوس هان آلمان شروع به توليد می کند. شرکت اوتيس آمريکا نيز اقدام به خريد زمينی در شهر صنعتی ساوه نموده و برنامه ريزی برای تأسيس کارخانه می کند.

همچنين در سال ۱۳۵۵ شرکت توليدی ايران امباربا کارخانه توليد آسانسور خود را در شهر صنعتی رشت تأسيس و توليد آسانسور را تحت ليسانس امباربا اسپانيا آغاز می کند.

در کنار شرکت های توليدی فوق حدود سی شرکت نصب و فروش آسانسور هم در ايران تا سال ۱۳۵۷ دائر می شود که بعضی از اين شرکت ها نمايندگی فروش شرکت های فوق را در تهران و شهرستان ها دريافت می کنند. همچنين چهار يا پنج کارگاه توليد درب و کابين هم ايجاد می شود که شرکت های فروش و نصب آسانسور را ياری می دهند. بدين ترتيب تا قبل از بثمر رسيدن انقلاب و ضعيت صنعت آسانسور ايران بشرح فوق است.

پس از انقلاب:

کار شناسان خارجی از ايران می روند و ايران تحريم اقتصادی می شود و واردات قطع می شود.

۱- شرکت ايران شيندلر که بيشتر سهام آن متعلق به بانکهاست با ملی شدن بانک ها عملاً دولتی می شود و توسط وزارت مسکن و شهرسازی اداره می شود.

۲- شرکت آسانسور و پله برقی ايران که سهام آن خصوصی است با عدم ورود آسانسور از خارج تعطيل می شود.

۳- پروژه اوتيس آمريکا نيمه کاره باقی می ماند. زمين آن در شهر صنعتی ساوه و دفتر فروش آن در تهران مصادره می شود و وزارت بازرگانی عهده دار اداره آن می شود.

۴- شرکت ايران امباربا که با سرمايه گذاری بانک صنعت و معدن و سرمايه گذار خصوصی ايجاد شده با خروج سرمايه گذار خصوصی از ايران توسط بانک صنعت و معدن اداره می شود

۵- شرکت

شروع جنگ:

پس از انقلاب در سال ۱۳۵۹ جنگ ايران و عراق آغاز می شود و عملاً آپارتمان سازی بجز در موارد ضروری تعطيل می شود، و در نتيجه آسانسور ايران رو به رکود می رود. چون ايران در محاصره اقتصادی واقع شده است قطعات آسانسور مورد نياز در ايران ساخته می شود، بسياری از قطعات که در گذشته ساخت آن قابل بررسی هم نبود در سال های بعد از انقلاب در ايران ساخته می شود.

خاتمه جنگ و دوران بازسازی:

بلافاصله پس از پايان جنگ در سال ۱۳۶۷ صنعت ساختمان در ايران شروع به رشد می کند و بالنتيجه صنعت آسانسور ايران نيز به حرکت در می آيد. ليکن بدون حضور شرکت هايی که قبل از انقلاب در ايران سرمايه گذاری کرده اند، بغير از شرکت ايران شيندلر که هنوز تحت ليسانس شيندلر سوئيس فعال است.
پس ازجنگ تا به امروز شش شرکت توليد کننده آسانسور در ايران که دارای مجوز از وزارت صنايع و معادن هستند فعال بوده اند:

۱- شرکت ايران شيندلر تحت ليسانس شرکت شيندلر سوئيس در شهر صنعتی قزوين ( اين شرکت اکنون به شرکت سرمايه گذاری شاهد تعلق دارد).

۲- شرکت آسانسور و پله برقی گيلان ( ايران امباربا سابق در سال ۱۳۸۰ منحل شده است).

۳- شرکت گستره طوس در مشهد.

۴- شرکت اطلس تک در تهران.

۵- شرکت آسانسورسازی دماوند در تهران و دماوند.

۶- شرکت آسانسور و پله برقی افرند در تهران.

همچنين بيش از يکهزار شرکت نصب و سرويس ( واحد طراحی موتاژ) در سراسر ايران مشغول بکارند که کارشان فروش و مونتاژ و سرويس دهی به آسانسور است.
تعداد يکصدو بيست کارگاه کوچک و بزرگ در سراسر ايران بکار ساخت درب کابين و قطعات آسانسور مشغولند.
تعدادی نمايندگی فروش آسانسورهای وارداتی از جمله اوتيس، تيسن، کونه، گلداستار، فوجی، ام پی و …
چند واحد خدمات فنی مهندسی.
مجموعه صنعت آسانسور و پله برقی ايران را تشکيل می دهند.